یاداداشت سیاسی- از شروع بحران سوریه تا کنون دو سال می گذرد. بحرانی که در آغاز با خیزش انقلابی توده های مردم این کشور علیه نظام دیکتاتوری حاکم بر سوریه آغاز شد و پس از اندک زمانی به صورت یک بحران تمام عیار دولت بشار اسد را به چالش گرفت. مبارزات علنی و اعتراضات خیابانی مردم سوریه پس از چند ماه به سمت تشکیل گروه های مسلح و مبارزه آن ها علیه دولت بشار اسد سمت و سو یافت. سرکوب‌های وحشیانه رژیم و تشکیل دسته های مسلح و پس از آن ایجاد “ارتش آزاد سوریه” اگرچه سبب کم رنگ تر شدن اعتراضات علنی توده های مردم معترض در خیابان ها شد، اما با گسترش دامنه عملیات نظامی و نفوذ گروه های مسلح که به نوعی آغاز یک جنگ داخلی در سوریه بود، بحران این کشور نیز وارد عرصه های تازه ای شد.
بحران سوریه به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور در منطقه حساس خاورمیانه، ادامه منافشات اسرائیل و سوریه بر سر بلندی های جولان، حمایت همه جانبه جمهوری اسلامی از رژیم بشار اسد، نقش واسطه گری سوریه در تسلیح حزب الله، حماس و دیگر نیروهای واپسگرای اسلامی با کمک های مالی و نظامی جمهوری اسلامی از جمله فاکتورهایی بودند که زمینه های کشیده شدن بحران سوریه به خارج از مرزهای این کشور را فراهم کردند.
در کنار عوامل یاد شده، تشکیل “ارتش آزاد سوریه” توسط افسران و نظامیان مخالف دولت بشار اسد که از حمایت مالی و تسلیحاتی پاره ای از کشورهای منطقه از جمله قطر و عربستان سعودی برخوردارند، به نوعی در تسریع انتقال بحران سوریه به سطح منطقه یاری رساند.
طی دو سال گذشته، مبارزات مردم سوریه با فراز و فرودهایی همراه بوده است. در این مدت، موقعیت سیاسی بشار اسد نیز همراه با مبارزات مردم و پیشروی عملیات نظامی گروه های مسلح سوریه فراز و فرودهایی داشته است. اما، در این مدت، نه تنها کمترین کاهشی در بحران سوریه ایجاد نشد، بلکه بحران فوق مدام تشدید و دامنه آن هم اکنون به سطح پاره ای از کشورهای منطقه نیز گسترش یافته است.
کاربرد سلاح شیمیایی در سوریه، مستثنا از اینکه دولت بشار اسد به این عمل جنایتکارانه دست زده باشد یا گروه های مسلح مخالف دولت سوریه از این سلاح ضد بشری استفاده کرده باشند، از جمله اقداماتی است که موقعیت بشار اسد را به شدت متزلزل و مسئله سوریه را بیش از گذشته به یک بحران منطقه ای و بین المللی تبدیل نمود. اقدامی که با واکنش سریع سازمان ملل روبه رو شد و هم اکنون هیاتی از طرف این نهاد بین المللی مامور تحقیق در مورد کاربرد سلاح شیمیایی در سوریه است.
در کنار استفاده از این سلاح مخرب، حمله خمپاره ای به دانشگاه دمشق با برجای گذاشتن ۱٥ کشته، اقدام اتحادیه عرب در واگذاری کرسی سوریه به ائتلاف نیروهای اپوزسیون، تشکیل دولت “کوچک مخالفان” در داخل سوریه، افتتاح اولین سفارت دولت مخالفان بشار اسد در قطر، از جمله اقدامات دیگری بوده اند که طی روزهای گذشته بحران سوریه را عمیق تر و حلقه محاصره دولت بشار اسد را باز هم تنگتر کرده اند.
از دو سال پیش، که خیزش مردمی و اعتراضات توده ای علیه حکومت خودکامه بشار اسد شکل گرفت، نوعی صف آرایی سیاسی نیز در سطح منطقه ای و بین المللی در حمایت و مخالفت با حکومت سوریه ایجاد شد. صف آرایی که در یک طرف آن جمهوری اسلامی، عراق، چین و روسیه به عنوان مدافعان رژیم سوریه قرار دارند و در سوی دیگر، ترکیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای عربی منطقه به عنوان مخالفان دولت بشار اسد جای گرفته اند. دولت هایی که خواهان برکناری بشار اسد از قدرت هستند.
اما به رغم یک چنین صف آرایی سیاسی گسترده در سطح بین المللی، کاملا قابل تصور بود که با تعمیق بحران و تداوم گسترش دامنه عملیات نظامی گروه های مسلح در سوریه، به هر اندازه که دولت بشار اسد به پایان کار خود نزدیک تر شود، دامنه این بحران به لبنان، عراق و بعضا به ترکیه نیز کشیده خواهد شد.
دولت اردوغان از همان آغاز خیزش توده های مردم سوریه، صف بندی سیاسی خود را مشخص و در مسیر مخالفت با دولت سوریه و حمایت از گروهای مسلح مخالف دولت بشار اسد حرکت کرد. مناطق مرزی این کشور به اردوگاه هزاران پناهنده و آواره سوری تبدیل شد و در مواردی، درگیری های محدود نظامی نیز بین سوریه و ترکیه رخ داد.
اما فراتر از ترکیه، تاثیر بحران سوریه و انتقال آن به لبنان و تا حدودی عراق است. تشدید درگیری و انفجارهای رو به تزاید عراق طی روزها و هفته های گذشته به نوعی در ارتباط با بحران سوریه است. بحرانی که دولت شیعی مالکی و طرفدار حکومت بشار اسد را به چالش گرفته است. اما مهمتر از ترکیه و عراق، انتقال بحران سوریه به لبنان است. لبنان هم اکنون به یکی از صحنه های نبرد سیاسی بحران سوریه تبدیل شده است. استعفای مجیب میقاتی نخست وزیر لبنان نمونه ای از بازتاب انتقال بحران سوریه به لبنان است. اگرچه میقاتی دلیل استفعای خود را مخالفت ائتلاف ٨ مارس و به طور اخص حزب الله با تمدید فعالیت ژنرال اشرف ریفی عنوان کرده است، اما واقعیت این است که بحران سیاسی موجود در لبنان، نمادی از مناقشه میان نیروهای طرفدار سوریه و مخالفین بشار اسد در لبنان است. مناقشه ای که هم اکنون در پارلمان و دولت لبنان تجلی یافته است. چرا که با تعمیق بحران سوریه، حزب الله لبنان و دیگر نیروهای طرفدار بشار اسد در این کشور نیز برای کوتاه کردن دست مخالفین سوریه در دولت مجیب میقاتی و به عبارتی دیگر ایجاد بی ثباتی سیاسی در لبنان وارد عمل شده اند.
ژنرال اشرف ریفی رئیس سازمان امنیت لبنان و از نزدیکان سعد حریری نخست وزیر سابق لبنان است. ژنرالی که نیروهای لبنانی طرفدار سوریه برای جلوگیری از تمدید فعالیت او بر راس سازمان امنیتی این کشور خیز برداشته اند.
استعفای نخست وزیر لبنان و بحران کنونی این کشور در واقع نقطه آغازی بر کشیده شدن بحران سوریه به لبنان است. بحرانی که با وخیم تر شدن موقعیت بشار اسد باز هم بیشتر سر باز کرده و چه بسا ممکن است در آینده به درگیری های نظامی در لبنان هم منجر گردد.
آنجه مسلم است، با متزلزل شدن بیشتر موقعیت بشار اسد و نزدیک شدن پایان کار دولت سوریه، بشار اسد و نیروهای حامی آن تلاش خواهند کرد تا بحران سوریه را هر چه بیشتر به یک بحران منطقه ای تبدیل کنند. انتقال بحران سوریه به بیرون از مرزها و ایجاد تنش در سطح منطقه از جمله اقداماتی است که بشار اسد، حزب الله و جمهوری اسلامی بیش از هر چیز دیگری روی آن سرمایه گذاری کرده اند.
متن کامل نشریه کار شماره ۶۴۲ در فرمت پی دی اف
نظرات شما