اول ماه مه سال ۱۸۸۶ اهمیت بسزایی در تاریخ مبارزات طبقه کارگر علیه سرمایه داری دارد. روزی که صدها هزار کارگر در شیکاگو با خواست ۸ ساعت کار در روز دست به اعتصاب زدند و به راه پیمائی در خیابانها پرداختند.
منشا و شکل گیری این روز اعتراض کارگران علیه وضعیت دهشتناک کارو ساعات طولانی کار در کارخانه ها بود. انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم در اروپا و امریکا تشدید استثمار کارگران را در بر داشت. از سوی دیگر استفاده از ماشین در تولید، به ساده و یکنواخت شدن کار در کارخانه ها انجامید و نیاز به کار ماهر را محدود کرد. این امر به بکارگرفتن نیروی کار ارزانتر زنان و کودکان منجر شد. وضعیت اسفبار کارگران در کارخانه ها در این دوران به تفصیل از جمله در کتاب «وضعیت طبقه کارگر انگلستان» اثر انگلس به تصویر کشیده است. در کتاب دیگری که سازمان فدائیان (اقلیت) با عنوان «پیدایش و تکامل طبقه کارگر از آغاز تا ۱۹۱۷» منتشر کرد، به تفصیل به بررسی انقلاب صنعتی و تبعات آن از جمله تشدید استثمار، شرایط اسفبار کار کارگران در کشورهای مختلف در این دوران پرداخته است.
این دوران مصادف است با شرایط طاقت‌فرسا و سخت در کارخانه‌ها. ساعات طولانی کار که در بسیاری موارد بین ۱۴ تا ۱۶ ساعت در روز بود. جمعیت انبوه کارگران در محیط های کوچک و فاقد امکانات بهداشتی جا داده می‌شدند. نبود بهداشت و امکانات تهویه هوا در کارخانه‌های نساجی موجب بیماری‌های تنفسی و ریوی شدید در میان کارگران این رشته – که عمدتا زنان بودند – شده بود. چرخهای صنعت با سرعت می‌چرخیدند و جان و سلامت کارگران را به تباهی و نابودی می‌کشاندند.
در اعتراض به چنین شرایطی بود که طبقه کارگر به اشکال مختلف به مبارزه با ستم و استثمار روی آورده بود. سازمان‌ها و تشکل‌های کارگری شکل گرفتند. مبارزات اولیه و غریزی کارگران و شکستن ماشین‌ها، جای خود را به مبارزات آگاهانه و سازمانیافته علیه مناسبات سرمایه داری داد. اول ماه مه ۱۸۸۶ یکی از سرفصل‌های مهم مبارزاتی طبقه کارگر و اعلان جنگ به نظام استثمارگر سرمایه داری است. روزی که مبارزه طبقه کارگر به سمبل همبستگی بین المللی این طبقه بالنده تبدیل شد. در این روز صدها هزار کارگر در اعتراض به شرایط و ساعت طولانی کار دست به اعتصاب زدند و در میدان «هی» در شیکاگو تجمع و راه پیمایی کردند. این اعتراضات چند روزی ادامه پیدا کرد و در نتیجه خشونت و حمله پلیس و نیروهای ویژه نظامی که برای سرکوب کارگران گسیل شده بودند، چند کارگر کشته شدند. اما این مبارزات متوقف نشد. بالعکس در سایر شهرهای آمریکا و سایر کشورها ادامه و گسترش یافت.
سنت مبارزاتی که در اول ماه مه پایه گذاری شد، با تلاش کارگران و فعالین سوسیالیست در کشورهای مختلف، جهانی و به سمبل اتحاد طبقاتی کارگران تبدیل شد. در این دوران گرایشات سوسیالیستی رشد و نفوذ همه جانبه و چشمگیری داشتند. تجارب گرانبهای کمون پاریس ـ اولین حکومت کارگری جهان – از طریق کموناردها و سایر سوسیالیستها در سطح بین‌المللی و از طریق مشارکت آنها در جنبش‌های طبقاتی اشاعه داده می‌شد. کمونارد فرانسوی «اوژن پوتیه» انترناسیونال را سرود. سرودی که از آن پس به پرچم جهانی همبستگی کارگری تبدیل شد. زنان سوسیالیست فعالانه در تشکل‌های کارگری و سوسیالیستی حضور داشتند و با بکارگیری تجارب و مطالبات کمون پاریس نقش مهمی در توجه به مطالبات زنان کارگر و فرموله کردن این مطالبات ایفا کردند.
در اولین کنگره انترناسیونال دوم که درژوئیه ۱۸۸۹ در پاریس برگزار شد، روز اول ماه مه به پاسداشت مبارزه قهرمانانه کارگران شیکاگو به عنوان روزجهانی کارگر به رسیمت شناخته شد. در همین دوران است که نمایندگان تشکل های کارگری و سوسیالیستی حاضر در انترناسیونال دوم، علاوه بر ۸ ساعت کار، خواست دستمزد برابر برای کارگران زن و مرد در ازای کار برابر را سرلوحه مطالبات خود قراردادند و همچنین خواهان ممنوعیت کارهای زیان آور و شب کاری برای زنان شدند. در واقع این طبقه کارگراست که در قرن ۱۹ پرچم برابری جنسیتی را بلند می کند، اما سرمایه‌داری در قرن بیست و یکم هنوز قادر به تحقق آن نشده است.
کنگره پاریس پس از اعلام اول ماه مه به عنوان روزجهانی کارگر، وظیفه عاجلی را نیز در برابر سازمانهای کارگری و سوسیالیستی متعهد به مصوبات کنگره پاریس گذاشت. این وظیفه تدارک برگزاری هر چه با شکوهتر روز همبستگی بین‌المللی کارگران در سایر کشورها بود. چنین نیز شد. سال بعد، این روز با تلاش و همت کارگران و سوسیالیستها در کشورهای مختلف برگزار شد و صدها هزار کارگر در روز اول ماه مه ۱۸۹۰ با خواست ۸ ساعت کار در روز و بهبود شرایط کار به خیابانها آمدند.
حزب بلشویک، لنین و همچنین انقلاب اکتبر روسیه در ۱۹۱۷ نیز نقش مهمی در تبلیغ و هرچه باشکوهتر برگزار کردن این روز و تحکیم این سنت مبارزاتی کارگری داشتند. در بسیاری از کشورها اول ماه مه به عنوان روز تعطیل اعلام شد و در بسیاری دیگر هر ساله با راه پیمایی وهمایش های کارگری همراه می شود. متاسفانه در آمریکا که مهد پیدایش روز جهانی کارگر است، نه اول ماه مه که اولین دوشنبه ماه سپتامبر به عنوان روز کارگر برسمیت شناخته شده است.
در ایران نیز رژیم‌های پهلوی و جمهوری اسلامی از برسمیت شناخته شدن اول ماه مه به عنوان روز جهانی کارگر خودداری کرده اند. با این وجود هرگاه به واسطه تحولات انقلابی و دمکراتیک روزنه ای در فضای سیاسی گشوده شده روز جهانی کارگر برگزار شده است. گاه محدود و گاه در ابعادی وسیع. همواره این کمونیستها و کارگران بوده اند که پرچم این روز تاریخی را برافراشته نگاه داشته اند.
اولین بار در ایران در سال ۱۳۰۰ (برابر با ۱۹۲۱ ) این روز در سطح محافل سوسیالیست برگزار شد. دگربار و بدنبال انقلاب مشروطه و بازگشت کارگران مهاجر ایرانی از روسیه و پاگیری نهضت سندیکایی در ایران، این روز در ابعادی محدود برگزار شد. در سال های دهه بیست، اول ماه مه در ابعاد بزرگتری برگزارشد و پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲، سال ها در سایه دیکتاتوری و سرکوب دوران پهلوی، برگزاری این روز میسر نشد. قیام ۵۷ که به سرنگونی استبداد پهلوی و تقویت و رشد چشمگیر نیروهای کمونیست از جمله تبدیل سازمان ما به بزرگترین سازمان کمونیستی خاورمیانه انجامید، این معادله را تغییر داد. مراسم اول ماه مه روز جهانی کارگر (برابربا ۱۱ اردیبهشت) در سال ۵۸ با فراخوان سازمان ما و تشکل های کارگری، به بزرگترین میتینگ‌های سیاسی تبدیل شد که صدها هزار نفر در آن شرکت داشتند. در این روز که طبقه کارگر ایران همراه سایر توده های زحمتکش با اعتصاب عمومی و سراسری و قیام مسلحانه خود بساط سلطنت را برچیده بود، پرقدرت شعار می‌داد:«کارگر، برزگر، رنجبر، ای کارگر، ما با هم متحد می شویم تا برکنیم ریشه استثمار» و «اتحاد، اتحاد، کارگران اتحاد». درسال ۵۹ نیز با فراخوان سازمان ما، مراسم مهم و پرشوری به مناسبت اول ماه مه برگزار شد. گزارش این مراسم‌های با شکوه در نشریه کار شماره ۹ مورخ ۱۳اردیبهشت ۸۵ و شماره ۵۷ مورخ ۱۷ اردیبهشت ۵۹ درج شده است.
گرچه سطله رژیم سرکوب و دیکتاتوری جمهوری اسلامی بار دیگر مانع از برگزاری وسیع روز همبستگی بین‌المللی کارگری در ایران شد، با این وجود طی تمام این سال ها کارگران آگاه ایران در حد توان خود به برگزاری مراسم اول ماه مه اقدام کرده‌اند. به ویژه در دهه هشتاد و بعد از آن، روز اول ماه مه را در اشکال متنوعی گرامی داشته و همبستگی خود را با کارگران سراسر جهان اعلام نموده اند. حتی برخی از آنها در پروسه سازماندهی و پیش از فرا رسیدن این روز، دستگیر و زندانی شده‌اند اما با مبارزات قهرمانانه خود ادامه دهنده سنتی شده‌اند که کارگران شیکاگو در اول ماه مه ۱۸۸۶ در میدان «هی» پایه گذاری کردند و در انترناسیونال دوم جهانی شد.
نظرات شما